HAAKAKAI NO HINA

Me i Hiva Oa tēnei tekao haakakaitia e Māmā Tahiatini KAIMUKO

O Tataiva te motua o Hina. Te noho i Imunui me ta īa vehine o Tiamate. Ua fānau ta âua tama tōmua o Hina. Te ùa o te tama o Upe.
Ua fānau mai Upe me te keeheumanu. O īa à te tama haataetaetia e nā ànamotua. Ua tootia mai e nā kōkooūa ia Hina e èka me âua i Vaiinihau.

I tītahi â, ua fiti Hina tihe io te paepae i Utuau, ua ìte i te keâ me te înaì ià i ùna. Ua pē te ià. Ia hee Tataiva i te àvaià, aê àve i ta Hina ià, e tuu i ùna o teâ keâ.
Te ià toitoi e àve mea tāfai ia Upe. No èià, ua fiti Hina, ua haahaa Hina i te ìtena i teâ ià i ùna o teâ keâ.
To īa fititia anatu, aè he mea nā motua io he faè. O Upe tēnei e èka nei. Ua peàu Hina :

« Oinei te hana a ôùa me to tāua motua. E haavai ôùa i ta ù hope înaì i no he motu keâ e haapiàu. Ua kai ôtou i te mea meitaì. »

Aî koàna ia Upe i te teào i te tuehine, ua too Hina i te keâ, ua pehi. Pakaû te keâ i no he keeheu, fati pu te keeheu. Te hee mai tenā o Hina me i uta io nā tupuna. Peàu i nā tupuna :

« Ua pehitia e au ia Upe me te keâ, fati pu te keeheu. »

 I peàu ai nā ànamotua :

 « Umoì e èka hakaùa e Hina, a keàa te e èhi. E fitu e èhi, e kītii i te kooi. E hee òe me i înei i no he muaàe i Puatea. I tai atu o Vaipio io te muaàe koa, enā me te papamatatahi i ùna. »

I peàu ai nā tupuna :

« A hee e Hina, umoì e èka mai, e poì hou, a oho te ìi, a huì, a fāìu te mata, a hee. ! »

Tēia heetia o Hina, tihe i te muaàe i Puatea, ua haanaunau i èià : 

Pāoko e, pāoko tua nenānenā

Ma ìna a Hina

I te tihe i Upehau

 
Ua teào mai te pāoko :

Kekeke tikētikē

Kekeke tikētikē

Aê tihe

Mea iti po me au

I to he òto tai

 
Vevaò hakaùa Hina :

Kōkama tua huuhuu e

Ma ìna a Hina

I te tihe i Upehau

Ua peàu te kōkama :

Aê au e tihe

Papati noho nei au

I òto o te òto tai

Aê au e tihe

Ua vevaò ia Honu. Me i èià to īa haanaunautia ia Honu no te too ia īa mea àve :

E Honu e

Ma ìna a Hina

I te tihe i Upehau

A kau mai !

 
Ua tihe te Honu, ua piki i ùna o te Honu.

Epō te hee o Hina, ua hakako nā tupuna, ia mate i te one, e vahi te e èhi me te tupu i no he tua o te honu. Ia pohā, ua kai.

A hee atu ai âua e, tihe i òto o tītahi kaavai i Ua huna. Enā e vai nei e tahi òtovai keî i Ua huna.

Tihe atu na i èià, te ènata aî vaè. Te ìtena ia īa, ua ūi :

« Me i hea tēnei vehine pootu ? E aha te hana i òto o tēnei fenua ? »

Ua māio Hina. Ua tiòhi :

« E aha te maakau o tēnei poì ? »

 
Ua haatata èka Hina io tītahi faè, ua òno īa i te uē kūkūìna. Ua peàu i hua mou ènata e uē nei :

« E aha ôùa i uē ai ? »

« E uē nei māua i ta māua moî, no te mea e haafānautia ta māua moî.
Ia tihe i te ava mamae e kāòti te ôpū o te kui, ua too mai i te tamaiti, ua mate te kui. »

I èìna te tootia o Hina i nā kōkooūa :

« A vai ôùa na ù e tiòhi, e hano ôùa i te pūhuu mēià me te àunoni, e tuu i înei. Na ù e haafānau i te moî. »

 Kīkiiete hua mou ènata nei. Ua hano e ìmi i ta Hina i pōpahi, ua koakoa âua mēìa ua òno âua e tahi teào hou e pohoè te ènata ma ùna o te haafānautia.
O âtou aê ìte i te haafānau. I tēnei, ua hee Hina i òto o te pāòto tifa, o īa aneiho me teâ moî.
Te òno te òno o te motua me te kui ua fānau te tamaiti. Ua too Hina i ùna o īa, fāfī me te àupūhuu. Kāòti te pito, pona me te aveaho.
Ua vavaò i te motua me te kui, hano mai e too i te tamaiti no te àve e pīhuu me te pani, ia pao haakaukau i te vai,
ua too i tītahi haìna toitoi no te kītii i te pito.
Ua haka te motua me te kui, i te koakoa me te kāìè mēìa ua pohoè ta âua moî.
Ua ùku i àò o Hina, hāpai ia Hina.

Ua peàu Hina :

« A koakoa tātou i tēnei no te mea mea pahitia mai au i te tihe i înei »

Oiaa te hana keî i koàna io teâ fenua o te hana haafānau.

Ma mua enā o Hina i èià, aê te tau vehine e èka hakaùa nei me te āhana i òto o teâ kaavai fenua.
Aê èka, oa fānau te tama. Tēnei, me i te āhana aê èka me te vehine, no te mea ia fānau te tama, ua mate, ua mamae te āhana.
Te tau āhana èka pu. Ua ìte hoì tātou i te hana a te āhana i ùna o īa.
O te vehine, e hano e kāòti i te akafaa hou, ua haamenia meitaì, oiaa to īa ma ùna no te hana haakōnini.
Ia kākī òe i te āhana, oiaa te hana me teâ akafaa, îâ à kōnini ai.
Te tihetia o Hina îâ à, i koè ai teâ tau mea paotū.
E tahi māhina ia Hina i te èka i èià no te hakako i te haapohoè i te ènata io teâ kaavai fenua.

I tītahi avatea, ua fiti Hina i uta, ua paki te òumati. Ua piki i ùna o tītahi tumuâkau.
I àò o teâ tumuâkau e vai nei e tahi ùavai. E vai tēnei no te tama a te hakaìki.
Ua piki Hina i ùna o teâ tumuâkau mea tūfao i òto o te vai. Tēnei te tihetina o te tama a te hakaìki, ua ìte Hina me i ùna.
Aê īa i taaàu, èka pu e tiòhi, ua kata me i ùna. Tēnei tama a te hakaìki i àò.
Ia hee te pakiòumati i te avatea i ùna o te ata o Hina e kata nei, maakau nei īa enā tēnei vehine i to he òtovai.
Ua tūfao i to he òtovai, aê he mea e koàna. Hee hakaùa i te kaokao, e kata anatu aa Hina.
Tūfao hakaùa i to he òtovai, aî koàna. E kata anatu aa Hina. Haamoû hua tama nei i te vai, èka pu, kaituto, me te peàu :

« I hea tēnei ata vehine ta ù e ìte nei, e ata mana, e hano oti e haamõtii ia ù ? »

 A tahi a feau te mata i ùna. I no he tumuâkau, ua ìte ia Hina i ùna. E tumukehià.
Me to īa vave mai ia Hina, a iho mai. Ua iho mai Hina.
Ua èka âua i èià i te vai kaukau. Ia pao, ua too teâ tama ia Hina, ua hee. I peàu ai Hina :

« Aê au e èka me òe. A tahi a pahitia mai o tu ù ànamotua ia ù e hee au i Upehau. O Upehau, enā i ùna o Nuku Hiva. »

 I hee atu ai âua i èià, kānea te faè, fānau mai te tama, topatia te inoa o Tataiva, o te inoa o to īa motua.

Tēnei, aê hei te maakau o Upe. Me i te naòna o te tuehine, e uē aneiho te āhana.
E âpautia anatu aa te keeheu e to īa motua, ua oà. I peàu ai Upe i te motua :

« I tēnei, e haavai au ia ôùa. E hee au e ìmi ia Hina. »

Peàu te motua :

« Pēhea to òe ìte i hea Hina ? Aê òe i ìte i hea te taha a īa i hee ? »

« E hee au e teàteàoo me te kūkū. No te mea te hana a Hina e puuaoa kohi mea kai na te kūkū. »

 
I èià to īa hanotia e vavaò i te kūkū i te maùoìoì :

Kūkū e pehu e

Kūkū e pehu e

Kūkū ahiririito

Ma ìna au i te tihe io Hina

I hea Hina ?

 
Ua tani te kūkū :

Kūkū ahiririito

Kūkū ahiririito

Ua hakatūtia te faè

Ua tū te faè

Enā Hina i to he faè

E hee òe mei înei i Upehau

I înā òe e ìte ai ia Hina.

 
I îâ à, ua haanaunau hakaùa :

E Upe Upe tū

Tunane o Hina e, Upe tū

Ma ìna a Upe i te tihe i Upehau e

Upe tū

Kūkū e Kūkū e he riito

Kūkū e he riito

A kē tāua

A pau tāua a hee

To âua heetina, na te kūkū i aahi tihe meitaì i ùna o te tūàkafaè o Hina.
Ua ìte Upe i te tihekaatia o te tama me i òto o te faè, ua koi. Ua vavaò Hina :

 « Tataiva ! A hua mai, haakoi òe i înei ! »

Ua noho Upe i ùna o te kāàvafaè, me te tani hakaùa :

E Upe tū

Tunane o Hina e

Upe tū

E Hina e

Upe tū

Moì òe Tāiva e

Upe tū

Ma înei a tāua i te hua e

I Imunui e

I èià te koitina o Hina i vaho, ua ìte i te tunane. Ua uēuē âua. Me i èià âua i te fitina e haka i ùna o teâ tohua.
Ua too Upe i to īa tuehine, ua haahua me i te āhana me i te tama. O âtou paotū te i hua mai i Imunui.

© Te Haè tuhuka èo ènana - Académie marquisienne – Âvea/novembre 2020