jeudi, 22 octobre 2020 09:11

Tītahi mou ponatekao no te pohuèìa taìtaì (èo ènana/èo farani). Vocabulaire de la santé français/marquisien

 Tītahi mou ponatekao no te pohuèìa taìtaì. Vocabulaire de la santé

sante

Me i òto mai o te kāputuèo « Mou Pona Tekao » a te Pū Tuhuka èo ènana hua tau ponatekao. Ia tukuìa e ùa takiìaèo, no te kēkē àò to mua, no te kēkē ùna te ùa.
Ce vocabulaire est extrait du premier dictionnaire de l’Académie marquisienne « Mou Ponatekao » (Quelques mots).
Lorsque deux mots ou expressions sont proposées, la première est en usage au nord de l’archipel, la deuxième, au sud.

Acupuncture

Hāika/àpau me te nina

Aide-soignante, adjoint de soin

Toko vāhana/āhana ; toko vehine hāika/àpau

Albumine

Mimi paatai

Allergie

Mate ū

Ambulance

Pereòo kave/àve poìmate

Amniocentèse

Takiìa/takitina vaitama

Anesthésiste

Tātihi/taotē haahiamoe

Angine

Mate mamae/memae i te kaki

Anorexie

Kaikoè

Arthrose

Ivi moô

Ausculter

Hakaòko/hakaòno i te tūkina hōupo

Avoir des vertiges

Takanini, viikō

Avoir la nausée

Kāèpuèpu, pē te kōpū/ôpū

Avoir mal à la gorge

Mamae/memae te kaki

Avoir mal au cœur

Kāèpuèpu, pē te kōpū/ôpū

Avoir une faiblesse

Haapapae, haapepae

Avoir une syncope

Menava pao, mau te ao, viiponi

Bilan sanguin

Haaviviniìa/haavivitina i te avaiìa/avaitina o te toto

Blessure (plaie)

Maki, motu, maì (Fi=Fatuiva)

Blessure morale

Mamae, memae

Bouche à bouche

Puhi te ao ma te haha/fafa

Boulimie

Kai ananu, kai ananu, ài anatu (Fi)

Cancer

Mate heke/fee

Cardiologue

Tātihi/taotē hōupo

Chimiothérapie

Hāika/àpau me te hihi uià

Chirurgien

Tātihi/taotē kokoti/kāòti

Chirurgien plastique

Tātihi/taotē haahou nino/tino

Choléra

Hī, ùa, uaua pekē/menē

Cholestérol

Kerehi io he toto

Cicatrice

Maki oà/maì oà (Fi)

Clinique

Haèmate aòè na te Hau

Coloscopie

Karahiìa/ karahitina i te koekoe

Coma

Hiamoe hōhonu nui

Comprimé

Puku hāika/puu àpau

Consultation

Tiòhiìa/tiòhitina a te taotē/ tātihi

Dengue

Fiva mamae/memae oko

Dentiste

Tatihi niho/taotē niho

Dépression nerveuse

Mate tuaave, kōea, paèpaèa

Dermatologue

Tātihi/taotē kii

Diabète

Mimi mānini

Diagnostic

Hakatu hakakite/haaìte

Diététicien

Tātihi/taotē haahei kaikai

Docteur généraliste

Tātihi/taotē no te mate paotū

Douleur

Mamae/memae

Douleur (grande)

Mamae oko

Douleur (légère)

Mamae anamai/mamae iti

Douleur (subite)

Mamae pū anamai

Échographie

Ataneo uià

Enfler

Huhuà

Éternuer

Tihē

Être blessé

Ua maki/pēpē te nino ; ua maì/pēpē te tino

Être malade

Hemo/koàna i te mate

Être souffrant

Hemo/koàna i te mate ; u mamae/memae

Évacuation sanitaire

Haaheeìa/haaheetina i te ènana/ènata mate

Examen sanguin

Tiòhiìa/tiòhitina i te avaiìa/avaitina o te toto

Faire mal

Haamamae/haamemae

Faire une piqûre

Veò

Faire venir le docteur

Haatihe mai i te tātihi /taotē

Fièvre

Fiva

Fouler

Tohuì, kokeka (no te pohopohoìa ivi)

Fracturer

Hati, fati

Frissonner

Mate i te kamaìi : mate i te anu ; û i te metoè

Gastro-entérite

Ùa me te hī

Goutte

Puo hokehoke

Grippe

Mate hapu, mate hau

Groupe sanguin

Hakatu toto

Gynécologue

Tātihi/taotē vehine

Hémorroïdes

Viihoa

Hépatite

Mate io he ate (ate paa)

Homéopathe

Tātihi/taotē hāika/àpau me te vai èitā/teitā

Hôpital

Haèmate/faèmate

Hypertension

Toto ìi oko

Infarctus

Mate hōupo pū anamai

Infection urinaire

Mimi mamae/memae

Infirmier, infirmière

Vāhana/vehine hāika ; āhana/vehine àpau

Laboratoire

Haè ùmihiìa, faè ìmitina

Lèpre

Mohoi, kovi

Les maladies

Tau mate

Ligature des trompes

Humuìa i te koekoe heeìa/heetina tama

Mal au dent

Mamae/memae te niho

Mal de tête

Mamae/memae te upoko/upoo

Maladie

Mate

Maladie cardio-vasculaire

Mate hōupo

Maladie contagieuse

Mate rere, mate hae

Maladie génétique

Mate tupuna

Maladie incurable

Mate aòè e oà

Maladif

Hemohemo mate

Mammographie

Ata karahi kiiū

Massage cardiaque

Haapatu i te hōupo

Masseur kinésithérapeute

Tātihi/taotē hō/tō

Médecine douce

Hāikaìa me te èitā ; àpautia me te teitā

Microbe

Manumanu

Moyen de contraception

Memau haaiti hānau/fānau

Neurologue

Tātihi/taotē òo

Obstétricien

Tātihi/taotē haahānau/haafānau

Opération

Kokotiìa/ kokotitina

Ophtalmologue

Tātihi/taotē mata

Ordonnance

Hāmani tuhi hāika/àpau

Oreillons

Puaìka/puaìna huhuà

ORL

Tātihi/taotē no te puaìka/puaìna, ihu, kaki

Orthophoniste

Tātihi/taotē haatoitoi tekao/teào

Para médecine

Hana hāika/àpau

Pédiatre

Tātihi/taotē tōìki

Perdre l’appétit

Kaki koè i te kaikai

Peste

Mate kīoè

Pharmacie

Haè hokoìa hāika/faè hokotia àpau

Pilule

Hāika/àpau

Piqûre

Veò

Plomber une dent

Haapī i te niho me te kiva ; kiva i te niho

Pneumologue

Tātihi/taotē ate puapua

Prendre froid

Kamaìi, pū anuanu, metoè

Prendre la température

Hakatu i te fiva ; too i te fiva

Prendre la tension

Hakatu i te ìi o te toto ; too i te ìi o te toto

Préservatif

Vāhī/fāfī uè

Psychiatre

Tātihi/taotē mate tuaave

Psychologue

Tātihi/taotē kōhii upoko/kōfii upoo

RAA

Rumati puo ivi

Radio

Ata karahi

Réanimation

Haapohuèìa/haapohoètina

Rééducation

Haahana hakaùa i te hopenino/hopetino

Régime

Haaheiìa kai/haaheitina kai

Rhumatisme

Kakai, rumati

Rougeole

Mate ùruùru, karokaro

Rubéole

Karokaro

Sain, robuste

Taìtaì, heòheò, pohuè meitaì/feòfeò, pohoè meitaì

Santé (en bonne)

Nino/tino tupu meitaì

Santé (en mauvaise)

Hemo mate

Scanner

Tūàka ata

Se blesser, se faire mal

Mamae/memae

Se faire arracher une dent

Taki i te niho

Se moucher

Hakatē i te kopē, haatē i te òpē

Sida

Mate sida, mate vaanui, mate uapu

Spécialiste

Tātihi/taotē no te mate e tahi

Stérilet

Akatī haatopa māmaì

Stéthoscope

Hakaòko/hakaòno hōupo

Tâter le pouls

Haha/fafa i te tūkina uaua

Tousser

Hapu, fenei

Tuberculose

Pokoko, pokoo

Un gros rhume

Mate hau

Un malade alité

Ènana/ènata mate moe òki

Urgences

Vahi hāika/àpau anamai

Vaccin

Veò pāpua

Varicelle

Karokaro

Virus

Manumanu tekeo

Vomir

Ùa

Propulsé par CComment

Joomla Template by ThemeXpert